Tüm dünyada ve ülkemizde yaşanan Covid- 19 nedeniyle birçok şirket uzaktan/evden çalışma sistemine geçmiştir. Kanunen çalışanlar nerede olurlarsa olsunlar işveren, İş Sağlığı ve Güvenliği’nden (IİSG) sorumludur. Zira, İş Kanunu gereği, işçi nerede çalışırsa çalışsın, sosyolojik olarak işyeri tanımını değil hukuki anlamda işyeri tanımı baz alınmalıdır. Bu da en basit ifadeyle işin görüldüğü yerdir. Ev de olsa başka bir yer de olsa, bu lokasyon İşverenin iş organizasyonuna dahil edilmiş sayılacağından işverenin lokasyonları ya da onun gösterdiği lokasyonlar harici işin görüldüğü yerlerde İş Sağlığı ve Güvenliği işverence bertaraf edilemeycektir. Bu nedenle İşveren’in bu işçiler için İSG sorumluluğu devam etmektedir. Örneğin, mesai saatlerinde uzaktan/evden çalışan bir işçinin evde kaza geçirmesi durumunda işverenin de sorumluluğundan bahsedilebilir. Aşağıda ayrıca açıklanan ve bilgilendirmesi yapılan konular hakkında uzaktan/evden çalışmaya başlayan işçilerin, işveren tarafından bilgilendirilmesi gerekmektedir. Eğitim içerikli bu bilgilendirmenin yapılması ileride ortaya çıkacak sorunların da önüne geçecektir.
İşveren’in Gerekli her türlü önlemi alma ve Eğitim-Bilgilendirme yükümlülüğü bulunmaktadır.
İşveren, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 4. maddesinin 1. fıkrasının a bendi uyarınca hakkaniyet ölçüsünde kendisinden beklenebilecek bütün iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almakla yükümlü olduğundan, bu konuda uzaktan çalışma yapan işçilerine de ayrım gözetmeyecektir. Bu nedenle 6331 sayılı Kanunun öngördüğü temel iş sağlığı ve güvenliği yükümlülükleri, uzaktan çalışan işçiler için de uygulanacaktır. Ancak, bilfiil işveren gözetimi ve denetiminde olmayan bu işçiler için, ilgili yükümlülüklerin ve denetlemelerin gerçekleştirilmesinin, işyeri olarak belirlenmiş bir sabit çalışma yerinde olduğu kadar keskin çizgilerle çizilemeyeceği açıktır.
Bu nedenle gereken her türlü önlem, hakkaniyet esas alınmak suretiyle belirlenecektir. İşçinin çalışmayı kendisinin seçtiği yerde yapma özgürlüğü varken, işverenden tek tek gidip bu yerlerde, ki bunlar halka açık restoranlar, kafeler, kütüphaneler olabilir, işçinin herhangi bir iş kazasına uğramaması için önlem alması beklenemeyecektir. Ancak diğer yükümlülükler doğrultusunda işveren bu yükümlülüğünü de yerine getirmiş olacaktır. İşveren, işçinin kendisinden ve denetiminden uzakta iş görmesi nedeniyle işçinin mesleki rahatsızlığı olup olmadığını, uyarıcı madde kullanıp kullanmadığını gözlemleme şansı olmayabilir. Ayrıca işçinin önlenebilir bir meslek hastalığı gelişiyorsa, bunun takip edilmesi de önem arz eder. Ancak işçinin uzakta olması, işverenin bunu takip etmesi açısından zorlayıcı olacaktır. Bu kapsamda, işverenin işçilerinden düzenli sağlık raporu talep etmesi mümkündür. İşveren, işçiden sözleşmeyle belirlenecek aralıklarla genel sağlık taraması yaptırıp sonuçlarını kendisine ibraz etmesini isteyebilir.
Dünyadaki Somut olayımızda ise, evden çalışmaya başlayan işçilere bir mail gönderilerek, dikkat edilmesi gereken hususların tek tek kendilerine tebliğ edilmesi, İşveren’in aldığı önlemlerin bildirilmesi gerekmektedir.
- Uzaktan/Evden çalışan işçilerin tamamına kapsamlı olarak eğitimbilgilendirme metinleri gönderilmelidir. Ofiste çalışılmamasının temel amacının işçinin sağlığının korunmasına yönelik bir girişim olduğu evden çalışanlara bildirilmelidir.
- Covid-19 olarak adı geçen tüm dünyada küresel çapta pandemi haline gelen bu virüs salgını nedeniyle Dünya Sağlık Örgütü’nün ve T.C. Sağlık Bakanlığı’nın önerilerinin takip edilmesi, İK tarafından düzenli olarak çeşitli bilgilendirmelerin yapılması ve yine bu çalışanların da tüm bilgilendirmeleri takip etmesi sağlanmalıdır.
- Çalışanların evde çalıştıkları ortamda ergonomik alanların sağlanması konusunda dikkat etmeleri, gün içerisinde ara dinlenmeleri uymaları konusunda uyarı yapılmalıdır.
- Evden çalışma süresince, sürenin uzamasına da bağlı olarak, periyodik olarak sağlık taramalarının yapılması, işverenin sağlık raporu talep etmesi bilgisi verilmelidir.
- Çalışanların, uzaktan/evden çalışma süreleri boyunca, hijyen kurallarına dikkat etmeleri konusunda gerekli bilgilendirmeler yapılmalıdır.
- Nefes almada güçlük çeken kişiler için hava sirkülasyonu olan izole bir yer belirlenmeli ve devlet otoriteleri gelene kadar kişiler burada tutulmalıdır.
- Masalarda/kapalı alanlarda oturulurken 2 metre güvenli mesafe sağlanmalıdır.
- Uzaktan/evden çalışma süresince, klimalar yerine, pencereler açılmak suretiyle havalandırma yapılmalıdır.
İş kanunları temel olarak işçinin haklarını korumak üzere düzenlenmiş kanunlardır. Bu doğrultuda uzaktan ya da evden çalışan işçiler için de temel sağlık ve güvenlik hükümlerinin uygulanması gerekmektedir. Asıl işyeri dışında iş gören işçinin iş kazası geçirmesi ya da meslek hastalığına yakalanması da olasıdır. Henüz uzaktan çalışmaya yönelik sağlık ve güvenlik yükümlülüklerinin belirlendiği bir yönetmelik yürürlüğe girmemiştir. Bu konuda ancak İş Kanunu’na göre bir değerlendirme yapılabilecektir.
Bu sebeple iş sağlığı ve güvenliği bilincinin toplumda yerleşmesi açısından eğitim verme yükümlülüğü, uzakta yapılan iş asıl işyerinin tehlike sınıfı dışında kalıyorsa risk değerlendirmesi yapma yükümlülüğü, sağlık gözetimini yerine getirme yükümlülüğü ve özel hayatın gizliliğini ihlal etmeksizin denetleme yükümlülüğü yerine getirilmelidir. İşverenin de bu yükümlülüklerin yerine getirilmesindeki rolünü, makul sınırlar çerçevesinde çizmek kolay olmayacaktır. İşverenin maliyetleri uzaktan çalışma ile azalmakta, aynı doğrultuda kontrol ve denetimi de zorlaşmaktadır. Zira salt işçiyi korumak odaklı yükümlülükler çok geniş ele alınırsa, işveren uzaktan çalışma yaptırmakla elde edeceği ekonomik beklentiye oranla oldukça zor bir durumda kalabilir. Bu nedenle ilgili iş sağlığı ve güvenliği yükümlülüklerinin hem işveren açısından beklenebilir olduğu ölçüde, hem de işçi açısından korumayı karşılayacak düzeyde belirlenmesi ve uygulanması gerekmektedir.
Referans: Olgu ÖZDEMİR | Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi | Sayı:8 – Aralık 2016
